Dinh Can's Blog

        Mỗi ngôn ngữ lập trình có từ khóa (keyword) và định danh (identifier) khác nhau và Python cũng không ngoại lệ. Trong bài này chúng ta sẽ tìm hiểu về từ khóa Python là từ dành riêng cho Python và định danh là tên cho các biến, hàm trong Python.

Keyword của Python

        Keyword của Python như đã nói là những từ chỉ dành riêng cho Python. Bạn không thể sử dụng những keyword này để đặt tên cho biến, hay sử dụng chúng như các hằng, tên định danh.

        Trong Python, ngoại trừ True, False và None được viết hoa ra thì các keyword khác đều được viết dưới dạng chữ thường, đây là điều bắt buộc.

        Dưới đây là danh sách các từ khóa trong ngôn ngữ lập trình Python: (Danh sách này tính đến Python 3.0, các phiên bản mới hơn có thể có thêm keyword bổ sung)

Định danh trong Python

        Định danh là tên được đặt cho các thực thể như class, function, biến,... trong Python. Nó giúp phân biệt thực thể này với thực thể khác.

Quy tắc viết định danh và vài tips cho định danh trong Python:

• Định danh có thể là sự kết hợp giữa các chữ cái viết thường (từ a đến z) hoặc viết hoa (A đến Z) hoặc các số (từ 0 đến 9) hoăc dấu gạch dưới (_). Định danh hợp lệ sẽ giống như thế này: bien_1, tinh_tong_0_9, firstClass.
• Định danh không thể bắt đầu bằng một chữ số, ví dụ 1bien là không hợp lệ, nhưng bien1 thì đúng.
• Định danh phải khác các keyword. Bạn thử nhập and = 1 rồi chạy sẽ xuất hiện thông báo lỗi "SyntaxError: invalid syntax".
• Python không hỗ trợ các ký tự đặc biệt như !, @, #, $, %,... trong định danh. Nếu cố tình gán các ký tự này trong định danh bạn cũng sẽ nhận được thông báo lỗi "SyntaxError: invalid syntax" hoặc "NameError:..."
• Định danh có thể dài bao nhiêu tùy ý.
• Tên lớp thường bắt đầu với một chữ cái hoa. Tất cả các định danh khác bắt đầu với chữ cái thường.
• Định danh bắt đầu với một dấu dạch dưới _ thì là định danh private.
• Định danh bắt đầu với 2 dấu gạch dưới __ thì mức độ private cao hơn.
• Nếu định danh bắt đầu và kết thúc bằng 2 dấu gạch dưới (__init__ chẳng hạn) thì định danh đó là tên đặc biệt được ngôn ngữ định nghĩa.
• Nên đặt tên định danh có nghĩa. Dù c = 10 vẫn đúng, nhưng viết count = 10 sẽ rõ nghĩa hơn và dễ hiểu nó là gì hơn dù bạn đã xem code một đoạn dài sau đó.
• Python là ngôn ngữ lập trình phân biệt chữ hoa, chữ thường, nghĩa là bien và Bien là không giống nhau.
• Khi đặt định danh nhiều từ bạn có thể dùng dấu gạch dưới giữa các từ, day_la_mot_bien_dai, kiểu vậy.
• Bạn có thể viết theo phong cách HoaRoiThuong như thế này để phân biệt các từ trong trường hợp biến dài.

        Vậy là bạn đã nắm được những quy tắc cơ bản về keyword và định danh trong Python rồi. Trong bài tiếp theo chúng ta sẽ biết về cách viết lệnh, thụt lề và bình luận trong Python.

        Ở bài trước chúng ta đã biết sơ qua về Python, ưu điểm và những lĩnh vực có thể sử dụng ngôn ngữ lập trình này. Để bắt đầu làm quen với Python, trước tiên bạn cần cài đặt Python trên máy tính đang dùng, có thể là Windows, macOS hoặc Linux.

         Dưới đây là hướng dẫn cài đặt Python trên máy tính hệ điều hành Windows:

       Tải Python tại đây: https://www.python.org/downloads/, chọn phiên bản bạn cần, trong bài viết này chúng tôi chọn Python 3.6.

Nhấp đúp vào file vừa tải về để cài đặt. Tại đây có 2 tùy chọn, bạn chọn một cái để cài.

• Install Now: Mặc định cài Python vào ổ C, cài sẵn IDLE (cung cấp giao diện đồ họa để làm việc với Python), pip và tài liệu, tạo shortchut,...
• Customize installation: Cho phép bạn chọn vị trí cài và tính năng cần thiết.

        Mở IDLE. Để tạo file mới trong IDLE bạn nhấp vào File > New Windows hoặc nhấn tổ hợp phím tắt Ctrl + N.

Sao chép đoạn code Python:

print("Xin chào!") 

vào file vừa tạo, rồi nhấn Ctrl + S để lưu. File sẽ có đuôi là .py, đặt một cái tên cho nó, chẳng hạn: dinhcanblog-python.py.

        Nhấn Run > Run module hoặc F5 để xem kết quả.

        Python là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, cấp cao, mạnh mẽ, được tạo ra bởi Guido van Rossum. Nó dễ dàng để tìm hiểu và đang nổi lên như một trong những ngôn ngữ lập trình nhập môn tốt nhất cho người lần đầu tiếp xúc với ngôn ngữ lập trình. Python hoàn toàn tạo kiểu động và sử dụng cơ chế cấp phát bộ nhớ tự động. Python có cấu trúc dữ liệu cấp cao mạnh mẽ và cách tiếp cận đơn giản nhưng hiệu quả đối với lập trình hướng đối tượng. Cú pháp lệnh của Python là điểm cộng vô cùng lớn vì sự rõ ràng, dễ hiểu và cách gõ linh động làm cho nó nhanh chóng trở thành một ngôn ngữ lý tưởng để viết script và phát triển ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, ở hầu hết các nền tảng.

Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về Python, những ưu điểm và khả năng của ngôn ngữ lập trình này nhé.

Lịch sử của Python

        Python là một ngôn ngữ khá cũ được tạo ra bởi Guido Van Rossum. Thiết kế bắt đầu vào cuối những năm 1980 và được phát hành lần đầu tiên vào tháng 2 năm 1991.

        Khả năng di chuyển: Các chương trình Python có thể di chuyển từ nền tảng này sang nền tảng khác và chạy nó mà không có bất kỳ thay đổi nào. Nó chạy liền mạch trên hầu hết tất cả các nền tảng như Windows, macOS, Linux.

        Khả năng mở rộng và có thể nhúng: Giả sử một ứng dụng đòi hỏi sự phức tạp rất lớn, bạn có thể dễ dàng kết hợp các phần code bằng C, C++ và những ngôn ngữ khác (có thể gọi được từ C) vào code Python. Điều này sẽ cung cấp cho ứng dụng của bạn những tính năng tốt hơn cũng như khả năng scripting mà những ngôn ngữ lập trình khác khó có thể làm được.

        Ngôn ngữ thông dịch cấp cao: Không giống như C/C++, với Python, bạn không phải lo lắng những nhiệm vụ khó khăn như quản lý bộ nhớ, dọn dẹp những dữ liệu vô nghĩa,... Khi chạy code Python, nó sẽ tự động chuyển đổi code sang ngôn ngữ máy tính có thể hiểu. Bạn không cần lo lắng về bất kỳ hoạt động ở cấp thấp nào.

        Thư viện tiêu chuẩn lớn để giải quyết những tác vụ phổ biến: Python có một số lượng lớn thư viện tiêu chuẩn giúp cho công việc lập trình của bạn trở nên dễ thở hơn rất nhiều, đơn giản vì không phải tự viết tất cả code. Ví dụ: Bạn cần kết nối cơ sở dữ liệu MySQL trên Web server? Bạn có thể nhập thư viện MySQLdb và sử dụng nó. Những thư viện này được kiểm tra kỹ lưỡng và được sử dụng bởi hàng trăm người. Vì vậy, bạn có thể chắc chắn rằng nó sẽ không làm hỏng code hay ứng dụng của mình.

        Hướng đối tượng: Mọi thứ trong Python đều là hướng đối tượng. Lập trình hướng đối tượng (OOP) giúp giải quyết những vấn đề phức tạp một cách trực quan. Với OOP, bạn có thể phân chia những vấn đề phức tạp thành những tập nhỏ hơn bằng cách tạo ra các đối tượng.

Python được dùng ở đâu?

        Lập trình ứng dụng web: Bạn có thể tạo web app có khả năng mở rộng (scalable) được bằng cách sử dụng framework và CMS (Hệ thống quản trị nội dung) được tích hợp trong Python. Vài nền tảng phổ biến để tạo web app là: Django, Flask, Pyramid, Plone, Django CMS. Các trang như Mozilla, Reddit, Instagram và PBS đều được viết bằng Python.

        Khoa học và tính toán: Có nhiều thư viện trong Python cho khoa học và tính toán số liệu, như SciPy và NumPy, được sử dụng cho những mục đích chung chung trong tính toán. Và, có những thư viện cụ thể như: EarthPy cho khoa học trái đất, AstroPy cho Thiên văn học,... Ngoài ra, Python còn được sử dụng nhiều trong machine learning, khai thác dữ liệu và deep learning.

        Tạo nguyên mẫu phần mềm: Python chậm hơn khi so sánh với các ngôn ngữ được biên dịch như C++ và Java. Nó có thể không phải là lựa chọn tốt nếu nguồn lực bị giới hạn và yêu cầu về hiệu quả là bắt buộc. Tuy nhiên, Python là ngôn ngữ tuyệt vời để tạo những nguyên mẫu (bản chạy thử - prototype). Ví dụ, bạn có thể sử dụng Pygame (thư viện viết game) để tạo nguyên mẫu game trước. Nếu thích nguyên mẫu đó có thể dùng C++ để viết game thực sự.

        Ngôn ngữ tốt để dạy lập trình: Python được nhiều công ty, trường học sử dụng để dạy lập trình cho trẻ em và những người mới lần đầu học lập trình. Bên cạnh những tính năng và khả năng tuyệt vời thì cú pháp đơn giản và dễ sử dụng của nó là lý do chính cho việc này.

4 lý do để học Python nếu bạn mới làm quen với lập trình

Cú pháp đơn giản:

        Lập trình bằng Python rất thú vị. Nó dễ dàng để hiểu và code bằng Python. Tại sao? Cú pháp của Python khá giống với ngôn ngữ tự nhiên, ví dụ như đoạn code dưới đây:

        Ngay cả khi chưa lập trình bao giờ, bạn có thể dễ dàng đoán được đoạn code này thêm vào hai số a, b, tính tổng và in tổng của chúng.

Không quá khắt khe:

        Bạn không cần xác định kiểu của một biến trong Python, không cần thêm dấu chấm phẩy vào cuối câu lệnh. Python buộc bạn tuân theo những bài tập có sẵn (như chỉ dẫn đúng). Điều nhỏ nhặt này giúp cho việc học Python dễ dàng với người mới hơn rất nhiều.

Viết code ít hơn:

        Python cho phép viết những chương trình có nhiều chức năng tốt hơn với ít dòng code hơn. Bạn có thể tham khảo mã nguồn game Tic-tac-toe (pastebin.com/7LTkj2V5) với giao diện đồ họa và đối thủ máy tính thông minh mà chỉ chưa đến 500 dòng code. Đây chỉ là một ví dụ. Bạn có thể sẽ ngạc nhiên về những gì mà Python có thể làm được khi tìm hiểu sâu hơn về nó.

Cộng đồng lớn, hỗ trợ tốt:

        Python có một cộng đồng hỗ trợ rộng lớn, có nhiều diễn đàn hoạt động trực tuyến giúp bạn khi bị mắc kẹt với vấn đề nào đó trong Python:

https://www.reddit.com/r/learnpython/
https://groups.google.com/forum/#!forum/comp.lang.python
https://stackoverflow.com/tags/python

        Trong chuyên mục này, Dinh Can's Blog sẽ tổng hợp lại những tài liệu cơ bản về Python, hy vọng có thể giúp bạn bước đầu làm quen với ngôn ngữ lập trình đang ngày càng trở nên phổ biến này. Các bạn chú ý theo dõi nhé.